Fabrika është mbyllur disa muaj pasi obligimet nga kontrata për subvencione nga buxheti shtetëror përfunduan.
Kështu dukej “rrugëtimi” gjashtëvjeçar i kompanisë daneze për prodhimin e vjeshjeve të punës, Kentaur, në Serbi.
Përfaqësues të autoriteteve lokale dhe shtetërorë më vonë njoftuan se kompania nuk i kishte paralajmëruar për planet e largimit të punëtorëve dhe premtuan se do të gjendej një zgjidhje për të gjithë ata që mbetën pa punë.
Kur u pyet nga REL-i për arsyet dhe mënyrën se si u vendos të përmbyllej aktiviteti në Serbi, kompania nuk u përgjigj.
Më parë, për portalin Slobodna Rec nga kjo kompani kishin thënë se fabrika në Vranjë u mbyll për shkak të deficitit të konsiderueshëm që regjistronte e gjithë kompania, por edhe për shkak të “rritjes drastike të pagës minimale” në Serbi.
Vetëm që nga fillimi i vitit, disa mijëra punonjës ose kanë mbetur pa punë ose është njoftuar për largimet e tyre.
Kush po largon punonjës në Serbi?
Numri më i madh i vendeve të punës që janë mbyllur deri tani është në jug të Serbisë, ku papunësia është përgjithësisht më e lartë.
Rreth 950 persona mbetën pa punë në pranverë kur kompania italiane e tekstilit Benetton mbylli fabrikat e saj në Nish. Largimin e punëtorëve e shpjeguan me “krizën serioze” që kompania po përjeton në nivel global.
Në të njëjtën periudhë, në Nish mbetën pa punë edhe mbi 300 punonjës të një prej kompanive kineze më fitimprurëse në Serbi, Johnson Electric. Edhe pse nuk është larguar nga Serbia, kompania, “si përgjigje ndaj sfidave aktuale në industrinë evropiane të automobilave”, ka ulur numrin e punonjësve për rreth 16 për qind. Johnson Electric operon në Serbi që nga viti 2013 dhe subvencionohet nga shteti.
Fillimisht ishte rënë dakord që fabrika të punësonte të paktën 3.400 punonjës. Megjithatë, kjo kontratë u ndryshua dhe tani kompania është e detyruar që deri në fund të vitit 2027 të ketë të paktën 1.550 punonjës. Një pjesë e subvencioneve, afërsisht një milion dinarë, u kthye mbrapsht për shkak të këtij ndryshimi.
Rreth 1.900 persona do të largohen deri në fund të vitit 2025 në kompaninë gjermane Leoni, e cila në korrik njoftoi mbylljen e prodhimit në fabrikën e saj në Malloshishte, afër Nishit. Kompania, e cila prodhon komponentë për industrinë automobilistike në katër fabrika në Serbi, bëri të ditur se fabrika që do të mbyllet po i shkakton humbje të konsiderueshme.
Investitori i parë turk në Serbi, fabrika turke e tekstilit Jinsi, mbylli këtë verë fabrikën e saj në Leskovc. Rreth 700 persona mbetën pa punë.
Pas 12 vjetësh dhe një sërë subvencionesh shtetërore, kompania u largua nga Serbia për shkak, siç tha, vështirësive në të bërit biznes.
Largime në Leskovc, që llogariten të jenë qindra vende pune, këtë vit u njoftuan gjithashtu nga kompania jugkoreane Jura dhe ajo irlandeze Aptiv.
Largime të kompanive ka pasur edhe në veri të Serbisë. Pas 15 vjetësh aktiviteti në Zrenjanin, kompania gjermane Dräxlmaier njoftoi mbylljen e fabrikës së saj. Kompania që prodhon komponentë për automobila përmendi krizën në industrinë automobilistike si arsye për largim nga shteti.
Sipas të dhënave të Agjencisë për Regjistrin e Bizneseve të Serbisë (APR), në vitin 2024 Dräxlmaier kishte 2.166 të punësuar në Serbi.
Të gjitha këto kompani kanë marrë miliona euro subvencione shtetërore.
Sa ka investuar shteti për të tërhequr investitorë të huaj?
Të dhënat publike mbi shumën që shteti serb i ka dhënë kompanive të huaja përmes subvencioneve gjatë një dekade e gjysmë nuk ekzistojnë. Ministria e Ekonomisë e Serbisë nuk i dha përgjigje REL-it në këtë pyetje.
Lexo po ashtu
Posta e Kosovës merr pronat e saj në Graçanicë dhe Shtërpcë për t’i vënë në funksion të publikut
Prandaj mund të flitet vetëm për vlerësime të përafërta.
“Gjithçka që më është bërë e ditur është se deri në vitin 2021 kjo shifër ishte rreth 380 deri 400 milionë euro. Ndërkohë janë investuar edhe shumë para të tjera, kështu që mund të flasim për mbi gjysmë miliard euro”, tha për Radion Evropa e Lirë profesori në Fakultetin e Ekonomisë në Beograd, Millorad Filipoviq.
Përveç subvencioneve, investitorët e huaj kanë përfituar edhe stimuj të ndryshëm përmes lehtësimeve tatimore dhe nga komunat ku kanë hapur fabrikat e tyre.
“Komunat lokale u jepnin tokë falas, ua rregullonin infrastrukturën e nevojshme, përfshirë edhe telekomunikacionin dhe energjinë, dhe hiqnin taksa të ndryshme lokale vetëm për t’i tërhequr [investitorët] që të vinin”, shpjegoi Filipoviq.
Pse po largohen tani investitorët e huaj nga Serbia?
Kompanitë e huaja, të subvencionuara nga shteti serb, largohen ose zvogëlojnë prodhimin kryesisht pas përfundimit të obligimeve në kontratë, që ishin zotuar se do t’i përmbushnin. Këto obligime kryesisht lidhen me numrin e punonjësve që duhet të punësojnë dhe periudhën gjatë së cilës duhet të operojnë në Serbi.
“Ata i përmbushën të gjitha, e përfunduan, nuk jemi më interesantë për ta dhe po largohen”, tha Filipoviq.
Ai shpjegoi se “kapitali shkon aty ku iu konvenon më shumë”, dhe se Serbia ka humbur shumë nga avantazhet që kishte më parë.
“Falë politikës së kursit valutor, euro është ‘ngulitur’ në 117–117.5 dinarë, dhe inflacioni bën punën e vet, kështu që kemi qenë të detyruar të rrisim disa herë pagën minimale”, shtoi ai dhe theksoi se fuqia punëtore në Serbi nuk është më nga më të lirat në Evropë, e lëre më krahasuar me vende të tjera.
“Gjithashtu, për shkak të ngjarjeve të ndryshme gjeopolitike, sektori ynë energjetik është futur në rrezik, dërgesat e naftës dhe gazit janë të kërcënuara, energjia është shtrenjtuar, kemi pasur tre deri katër herë rritje të çmimeve të energjisë elektrike gjatë dy vjetëve të fundit”, u shpreh Filipoviq.
Në fillim të tetorit filloi zbatimi i sanksioneve amerikane ndaj Industrisë së Naftës së Serbisë (NIS), për shkak se hisedarë në kompani kishte edhe entitete ruse.
Gjithashtu, Serbia ka qenë dekada të tëra e varur nga importi i gazit nga Rusia, dhe Moska ka zgjatur marrëveshjen për gaz vetëm deri në fund të vitit, jo për tre vjet, siç prisnin autoritetet në Beograd.
Profesori në Fakultetin e Ekonomisë, Millorad Filipoviq, theksoi se kompanitë e huaja tani ndoshta po synojnë destinacione të reja ku kostot e prodhimit janë më të ulëta se në Serbi.
“Ato mund të jenë evropiane, por supozoj edhe jashtë Evropës, në veri të Afrikës ose diçka e tillë”, theksoi ai.
Sipas të dhënave preliminare për gjysmën e parë të vitit 2025, investitorët e huaj në Serbi kanë qenë kryesisht nga BE-ja (68.6%) dhe vendet e tjera evropiane (16.4%), pastaj SHBA-ja (4.1%) dhe Emiratet e Bashkuara Arabe (3.7%).
Të tjera
Julian Alvarez i hapur për kalimin te Barcelona
Ky ushtrim 10-minutësh djeg më shumë kalori sesa vrapimi 30-minutësh
Llapi po humb nga vendi i fundit, avancon Prishtina e Re