Për 30 ditë duhet të përfundojë seanca konstituive

VI. Ky Aktgjykim hyn në fuqi menjëherë.

Aktgjykimi fillimisht sqaron se, objekt i kërkesës së parashtruar janë “seancat” e zhvilluara për konstituimin e Kuvendit, të reflektuara në dokumentin e titulluar “transkript i mbledhjes konstituive të Kuvendit të Republikës së Kosovës, e mbajtur më 15, 17, 19, 21, 23, 25, 27, 29 prill, 1, 3 dhe 5 maj 2025” , për të cilat  parashtruesit e kërkesës pretendojnë se janë në kundërshtim me nenet: 4 [Forma e Qeverisjes dhe Ndarja e Pushtetit], 7 [Vlerat], 63 [Parimet e Përgjithshme], 67 [Zgjedhja e Kryetarit dhe Nënkryetarëve], 70 [Mandati i Deputetëve], 72 [Papajtueshmëria], dhe 74 [Ushtrimi i Funksionit] të Kushtetutës. Përveç kësaj, parashtruesit e kërkesës kërkuan nga Gjykata të vendosë masë të përkohshme lidhur me aktin e kontestuar.

Në kuptim të vlerësimit të pranueshmërisë së kërkesës, Gjykata vlerësoi se kërkesa është parashtruar nga palë të autorizuara. Gjykata gjithashtu vlerësoi se, kërkesa e tanishme dallon nga rrethanat e rasteve të tjera të vendosura nga Gjykata, në kuptim të juridiksionit të saj bazuar në paragrafin 5 të nenit 113 [Jurisdiksioni dhe Palët e Autorizuara] të Kushtetutës, për shkak se në rrethanat e kërkesave të tjera, aktet e kontestuara nga parashtruesit e kërkesës ishin nxjerrë nga organet e Kuvendit apo nga vetë Kuvendi, vendimmarrja e të cilave buronte nga një Kuvend i konstituuar dhe funksional në kuptimin e autorizimeve vendimmarrëse, mbikëqyrëse dhe ligjvënëse të përcaktuara me Kushtetutë. Në lidhje me këtë, Aktgjykimi sqaron se Seanca Konstituive e Kuvendit, e filluar më 15 prill 2025, në kuptim të  paragrafëve 1 dhe 3 të nenit 66 [Zgjedhja dhe Mandati] dhe nenit 67 [Zgjedhja e Kryetarit dhe Nënkryetarëve] të Kushtetutës nuk  mund të konsiderohet e realizuar përderisa nuk ka rezultuar në zgjedhjen e Kryetarit/es dhe të nënkryetarëve të tij. Në këtë kontekst, Gjykata theksoi se Seanca Konstituive e Kuvendit është një akt kushtetues dhe si i tillë realizohet vetëm pas përmbushjes së të gjitha elementeve thelbësore të konstituimit, përfshirë zgjedhjen e Kryetarit, sipas paragrafit 2 të nenit 67 dhe nënkryetarëve sipas paragrafëve 3 dhe 4 të nenit 67 të Kushtetutës.

Gjykata, në kontekst të rrethanave të rastit konkret dhe duke konsideruar se “seancat” e lartcekura kishin për qëllim konstituimin e Kuvendit, ku si pika të rendit të ditës në agjendë ishin (i) formimi i Komisionit të Përkohshëm për Verifikimin e Kuorumit dhe të Mandateve të Deputetëve; (ii) dhënia e betimit të deputetëve; (iii) zgjedhja e Kryetarit të Kuvendit; dhe (iv) zgjedhja e nënkryetarëve të Kuvendit, vlerësoi se të njëjtat përbëjnë çështje kushtetuese të cilat duhet t’i nënshtrohen vlerësimit dhe interpretimit të Gjykatës Kushtetuese, në kuptim të paragrafit 1 të nenit 66, paragrafëve 2, 3 dhe 4 të nenit 67 dhe nenit 70 të Kushtetutës. Rrjedhimisht, Gjykata konsideroi që kërkesa e parashtruesve të kërkesës është e pranueshme për shqyrtim.

Gjykata vlerësoi se, marrë për bazë pretendimet e parashtruesve të kërkesës, si dhe argumentet dhe kundër argumentet e palëve të interesuara, çështje kushtetuese dhe objekt i vlerësimit të kësaj kërkesë përbën Seanca për konstituimin e Kuvendit, e filluar më 15 prill 2025, e cila nuk ka përfunduar për shkak të moszgjedhjes së Kryetarit/es  dhe nënkryetarëve të Kuvendit. Në këtë kuptim, Gjykata vijoi me vlerësimin e përcaktimeve kushtetuese që ndërlidhen me konstituimin e Kuvendit dhe afatin për konstituimin e tij, për të vazhduar me vlerësimin e pretendimeve të parashtruesve të kërkesës që ndërlidhen me ndryshimin e rendit të ditës së Seancës Konstituive dhe propozimin e Kryesuesit për themelim të Komisionit për Votim të Fshehtë.

Përkitazi me konstituimin e Kuvendit, Gjykata konstatoi që Seanca Konstituive e filluar më 15 prill 2025, si rezultat i moszgjedhjes së Kryetarit/es dhe nënkryetarëve të Kuvendit nuk ka përfunduar. Si rrjedhojë, Gjykata vlerësoi që Seanca Konstituive e Kuvendit, në kuptim të paragrafit 1 të nenit 66 [Zgjedhja dhe Mandati] të Kushtetutës është një akt kushtetues që duhet të përmbushet me sukses brenda tridhjetë (30) ditëve nga data e shpalljes zyrtare të rezultateve të zgjedhjeve, përmes përmbushjes të të gjitha elementeve thelbësore të konstituimit të Kuvendit.

Aktgjykimi sqaron se struktura e normave kushtetuese, dhe posaçërisht ajo që ndërlidhet me themelimin e institucioneve shtetërore që burojnë nga vota e popullit, duhet të interpretohet në atë mënyrë që të jetësojë dhe jo të bllokojë themelimin dhe ushtrimin efektiv të funksioneve të tyre. Kësisoj, të gjitha veprimet që ndërmerren nga deputetët e zgjedhur të Kuvendit duhet të jenë në pajtim me Kushtetutën dhe frymën e saj, dhe të kontribuojnë në mbarëvajtjen dhe bashkërendimin e punëve me interes publik për shtetin, duke mundësuar që ai të zhvillohet dhe të jetësojë vlerat dhe parimet mbi të cilat është ndërtuar.

Aktgjykimi tutje sqaron që, Gjykata vlerësimin e saj e mbështeti në atë se: (i) mandati i deputetit dhe mandati i Kuvendit janë të ndërlidhura, pasi që deputetët përfaqësojnë sovranin, por ky përfaqësim nuk mund të jetësohet në aspekt institucional pa konstituimin e Kuvendit; (ii) zgjedhja e Kryetarit/es dhe nënkryetarëve të Kuvendit është parakusht që Kuvendi të fillojë të funksionojë dhe kjo kërkon nga të gjithë deputetët të jenë të pranishëm dhe të votojnë për konstituimin e Kuvendit, në mënyrë që ky i fundit të fillojë sa më shpejtë të funksionojë si organ ligjvënës, vendimmarrës dhe mbikëqyrës; (iii) e drejta për të propozuar Kryetarin/en e Kuvendit, e rezervuar për grupin më të madh parlamentar, është vendosur përmes Aktgjykimit në rastin KO119/14; (iv) propozimi i kandidatit për Kryetar/e të Kuvendit është i ndërlidhur në mënyrë të drejtpërdrejtë me arritjen e shumicës së votave të të gjithë deputetëve të Kuvendit, dhe si e tillë kjo e drejtë për propozimin e kandidatit për Kryetar/e të Kuvendit përbën njëkohësisht edhe detyrim për grupin më të madh parlamentar për bashkëpunim në mirëbesim dhe konsultim konstruktiv me grupet e tjera parlamentare për të gjetur konsensusin apo kompromisin e nevojshëm. Kjo e drejtë në asnjë mënyrë nuk mund të rezultojë në bllokimin e konstituimit të Kuvendit dhe se detyrimi për bashkëpunim konstruktiv në mirëbesim, që buron nga vetë neni 67 [Zgjedhja e Kryetarit dhe Nënkryetareve] i Kushtetutës, njëkohësisht ndërlidhet ngushtë edhe me detyrimin e përcaktuar në nenin 74 [Ushtrimi i Funksionit]  të Kushtetutës, sipas të cilit, deputetët e Kuvendit ushtrojnë funksionin e tyre në interesin më të mirë të Republikës së Kosovës në pajtim me Kushtetutën, ligjet dhe rregullat e procedurës së Kuvendit; (v) një detyrim i tillë vlen edhe për grupet tjera parlamentare të cilat në frymën e bashkëpunimit dhe konsultimeve konstruktive propozojnë kandidatët për nënkryetarë të Kuvendit, të cilët bazuar në paragrafët 3 dhe 4 të nenit 67 [Zgjedhja e Kryetarit dhe Nënkryetareve] të Kushtetutës po ashtu zgjedhen me shumicën e votave të të gjithë deputetëve; dhe (vi) është e drejtë dhe detyrë e të gjithë deputetëve të Kuvendit që të gjejnë mënyrën për të zgjedhur Kryetarin dhe nënkryetarët të Kuvendit, në pajtim me dispozitat e Kushtetutës, Kreun IV të Rregullores së Kuvendit dhe praktikat e deritanishme parlamentare për konstituimin e Kuvendit të Republikës së Kosovës.

Gjykata përfundimisht ka konstatuar se deputetët e zgjedhur të Kuvendit të Republikës së Kosovës, në zbatim të paragrafit 1 të nenit 66, në ndërlidhje me paragrafët 1, 2,  3 dhe 4 të nenit 67, si dhe nenet 70 dhe 74 të Kushtetutës, në pajtim me Kreun IV të Rregullores së Kuvendit dhe praktikat e deritanishme parlamentare për konstituimin e Kuvendit, si dhe në përputhje me konstatimet e dhëna në këtë Aktgjykim, janë të obliguar që, dhe jo më vonë se tridhjetë (30) ditë nga hyrja në fuqi e këtij Aktgjykimi, të përmbushin detyrimin kushtetues për konstituimin e Kuvendit të Republikës së Kosovës përmes zgjedhjes së Kryetarit/es dhe të nënkryetarëve të tij.

Gjykata vlerësoi se, marrë për bazë pretendimet e parashtruesve të kërkesës, si dhe argumentet dhe kundër argumentet e palëve të interesuara, çështje kushtetuese dhe objekt i vlerësimit të kësaj kërkesë përbën Seanca për konstituimin e Kuvendit, e filluar më 15 prill 2025, e cila nuk ka përfunduar për shkak të moszgjedhjes së Kryetarit/es  dhe nënkryetarëve të Kuvendit. Në këtë kuptim, Gjykata vijoi me vlerësimin e përcaktimeve kushtetuese që ndërlidhen me konstituimin e Kuvendit dhe afatin për konstituimin e tij, për të vazhduar me vlerësimin e pretendimeve të parashtruesve të kërkesës që ndërlidhen me ndryshimin e rendit të ditës së Seancës Konstituive dhe propozimin e Kryesuesit për themelim të Komisionit për Votim të Fshehtë.