“Faleminderit” dhe “Më fal” – Dy fjalë që mund ta shpëtojnë kulturën tonë të komunikimit

Nga Agim Vuniqi

Në çdo gjuhë, ekzistojnë disa fjalë që, megjithëse të thjeshta, bartin peshë të madhe morale dhe shoqërore. Në gjuhën shqipe, ndër më të rëndësishmet janë padyshim: “Faleminderit” dhe “Më fal”.

Këto nuk janë vetëm formula mirësjelljeje, por tregues të edukatës, kulturës emocionale dhe respektit për tjetrin.

Në Kosovë, për fat të keq, përdorimi i këtyre fjalëve është gjithnjë e më i rrallë – si në komunikimin e përditshëm, ashtu edhe në atë institucional dhe online.
Në rrjetet sociale mbizotërojnë komentet ofenduese, ndërsa në jetën publike rrallë dëgjojmë ndonjë zyrtar të kërkojë falje për një gabim, apo të falënderojë me zemër për një kontribut.
Edhe në familje apo shkolla, fëmijët shpesh nuk mësohen të përdorin këto fjalë, pasi as të rriturit nuk i përdorin me vetëdije.

Mungesa e “faleminderit” dhe “më fal” është më shumë sesa mungesë fjalësh – është tregues i një kulture që po dobësohet në ndjeshmëri dhe përgjegjësi.
Kur nuk falënderojmë, nuk e vlerësojmë tjetrin. Kur nuk kërkojmë falje, nuk marrim përgjegjësi. Kështu humbim themelet e komunikimit njerëzor: respektin dhe empatinë.

Për pasojë, shoqëria bëhet më e ftohtë, më e konfliktuar dhe më pak bashkëpunuese. Fëmijët rriten me idenë se ndjeshmëria është dobësi, ndërsa të rriturit bien në një kurth të përhershëm të arsyetimit egoist: “s’ka pse t’i them faleminderit askujt – s’kam borxh”.

Por ky mentalitet nuk është i pandryshueshëm. Rruga për të ndërtuar një shoqëri më të ndjeshme, më të respektueshme dhe më të arsimuar emocionalisht nis nga ato dy fjalë të thjeshta: Faleminderit dhe Më fal. Përdorimi i tyre duhet të promovohet kudo:
– në familje, me shembull personal të prindërve – në shkolla, përmes edukimit qytetar dhe etikës;
– në institucione, përmes praktikës së përgjegjësisë dhe mirënjohjes publike;
– në media dhe rrjete sociale, si standard komunikimi dhe jo si përjashtim.
Shprehjet që ndikojnë thellë në jetën emocionale dhe shoqërore, si këto dy fjalë, nuk janë vetëm çështje gjuhe – janë çështje edukate, shpirti dhe ndërgjegjeje. Ato janë pasqyrë e standardeve tona si shoqëri dhe si individë.

Le t’i rikthejmë këto fjalë në përdorimin e përditshëm. Sepse aty ku mungon falënderimi dhe ndjesa, fillon zbrazëtia morale. Dhe aty ku ato ekzistojnë, fillon ndërtimi i një shoqërie të shëndoshë.